علوم انسانی بومی یا علوم انسانی اسلامی!

«با حاشیه‌زنی (حاشیه بزنیم که اینجایش غلط است، اینجایش درست است) نمی‌شود علوم انسانی را درست کرد؛ چون مبنای علوم انسانی غرب، مبنای جهان بینی غرب است؛ فکر غربی و فکر مادی است. لذا طبیعتاً همین روبناهای سکولار از آب در می‌آید. نتیجه آن مبنا همین است. غیر از این نیست. مبانی باید مبانی فکری اسلامی و فرهنگ اسلامی باشد تا آن وقت آنچه که از او می‌روید و در اختیار پژوهنده قرار می‌گیرد یک چیز اسلامی باشد؛ این روشن است.»¹

اخیراً مطالب فراوانی در خصوص ضرورت بازنگری در علوم انسانی نوشته شده و رسانه ملی نیز برنامه های گوناگونی در این زمینه به نمایش درآورده است. اولین نکته ای که در مورد این نوشته ها و آن برنامه ها نظر نگارنده را به خود جلب نمود محافظه کاری و نگاه حداقلی آنها به موضوع بسیار مهم تحول در علوم انسانی بوده است. چنانکه در برنامه ها و نوشته های مذکور معمولاً محل بحث اصلی به کلی گم می شود و متأسفانه برخی نویسندگان و نظریه پردازان چنان موضوعاتی فرعی را به عنوان مسئله اصلی تحول در علوم انسانی جا می زنند که مخاطب هم فراموش می کند آنچه به واقع موجب این همه جنگ و جدال شده چه بوده است!

توضیح اینکه آنچه در این برنامه ها و نوشته ها به عنوان دلیل اصلی ضرورت تحول و بازنگری در علوم انسانی مطرح می شود غالباً «بومی سازی» علوم انسانی است و نه «اسلامی سازی» آن!

بعضاً هم موضوعاتی، بسیار پرت تر از این که بسیار بدیهی و بی نیاز از بحث و جدلی با این کمیت و کیفیت هستند به عنوان محل اصلی بحث تحول در علوم انسانی در نظر گرفته شده و کارشناسان محترم نیز با مهارت تمام و البته تجاهلاً، تمام مدت برنامه را به مباحثه و مجادله درباره آن موضوعات بدیهی پرداخته و نویسندگان گرامی نیز تمام طول نوشته را به قلم فرسایی می گذرانند! به عنوان مثال گاهی علت ضروری بودن تحول مذکور را اینگونه بیان می نمایند که «بالأخره هر علمی نیازمند پویایی است و به طور طبیعی هر چند مدت به این قبیل بازنگری ها احتیاج است» و ... .

در اینگونه برنامه ها و نوشته ها به مسائل دیگری نیز کمابیش اشاره می شود. مانند مذمت ترجمه گرایی صرف در حوزه علوم انسانی، ناکارآمدی این علوم در جامعه ما، عادت کردن دانشجویان ما در این حوزه به حفظیات و به میزان بسیار کمی به قدری که به ژست روشنفکری و بی طرفی علمی کارشناسان و نویسندگان محترم بر نخورد نیز به مذمت غیر اسلامی بودن علوم مذکور! ‌البته به شکلی کاملا ً کنترل شده و بسیار محتاطانه و با هزار قید و حد و توضیح که نکند خدای ناکرده از میان گفته ها و نوشته هایشان انقلاب فرهنگی دیگری سر برآورد.

با همه این اوصاف محور غالب اینگونه مباحث همان مسئله «بومی سازی» علوم انسانی است که اشاره شد. حال سؤال اساسی اینجاست که آیا به واقع مشکل اصلیِ علوم انسانی غربی که موجب ناکارآمدی و حتی مضر بودن آن برای جامعه ما و جوامع خودشان شده، صرفاً غیر بومی بودن آن علوم می باشد؟! آیا فصل افتراقی که از نظر رهبری معظم، تمایز دهنده این علوم با آنچه باید باشد است، فقط و فقط خاستگاه غیر ایرانی علوم انسانی غربی است؟! مسلماً اینگونه نیست. حضرت آقا هرجا نامی از تحول در علوم انسانی آورده اند همواره تعابیر متشابهی از قبیل بومی سازی و مانند آن را با پسوند و پیشوند های محکم اسلامی تبیین فرموده اند که برای این موضوع قرائن و شواهد فراوانی در سخنان و رهنمودهای معظم له وجود دارد. اصولاً این بحث بومی بودن و غیر بومی بودن که در فضای سکولار غرب هم مدتهاست مطرح شده و البته تا کنون هم به هیچ نتیجه ای نرسیده و علوم انسانی در غرب همچنان تحت تأثیر موج جهانی شدن در حال بیشتر همگن شدن است! علاوه بر این منطقاً چه لزومی دارد علوم انسانی فرهنگ های مختلف بالضروره گزاره ها، نظریه ها و قواعدی متفاوت داشته باشند؟ در واقع بومی سازی علوم انسانی هیچ پشتوانه عقلی و استدلالی ندارد. مگر به این موضوع قائل شویم که علوم انسانی ماهیتی متکثر دارند که این مدعا نیز فقط از یک اندیشه تکثرگرا از نظر معرفتی بر می آید.

بنابر این نظر اگر ما بتوانیم علومی بر مبنای فرهنگ بومی خود تهیه و تولید نماییم؛ تمامی مشکلاتمان در این حوزه مرتفع خواهد گردید! این شیوه نگریستن به علوم انسانی بدین معنی است که همه علوم انسانی شرق و غرب عالم اگر با توجه به زمینه های فرهنگی و بومی شان طرح ریزی شده و نسج یابند می توانند به خوبی از پس وظایف و مسئولیت هایشان در قبال جوامع مبداء خود بر آیند. بر این اساس به عنوان مثال فلسفه قاره ای برای اروپا همانقدر مشکل گشاست و به قولی جواب می دهد که فلسفه انگلیسی برای آمریکا و أحیانا فلسفه اسلامی برای ایران و ... .  اصولاً این سخن تکثرگرایانه، خود از محصولات مسموم علوم انسانی غربی است.

این در حالی است که ماهیت غالب علوم انسانی، واحد و جهانی است و بلاشک در مواردی که موضوع یا مسائل اصلی یکی از آن علوم، مشتمل بر فرهنگ یا عوارض ذاتی آن نباشد؛ مبادی، مقاصد و روش شناسی آن علم ربطی به تفاوتهای فرهنگی جوامع نخواهد داشت. به عنوان مثال در علومی مانند فلسفه، کلام، اقتصاد، علوم سیاسی و مانند آنها دستیابی به تعاریف و قواعد بنیادینی که ورای تمایزات فرهنگی برای همه افراد و جوامع بشری راه گشا باشند چه ایرادی دارد؟! اصلاً در بعضی از این علوم، قواعد و گزاره های غیر بنیادین نیز به هیچ وجه متأثر از تمایزات فرهنگی نیستند. در مابقی علوم انسانی نیز اگر تفاوتی بین جوامع مختلف وجود داشته باشد، اکثراً نه در صدور احکام و نظریات علمی بلکه در پیدا کردن مصادیق و یا نحوه به کار بردن آنهاست. آری علوم انسانی جهان شمول است و با این وجود باید اسلامی شود. نه به خاطر اینکه ما مسلماًنیم و برای ارضای تعصبات مذهبی مان؛ بلکه به دلیل حقانیت و جهانی بودن اسلام به مثابه دستورالعمل الهی زندگی فردی و اجتماعی انسان در تمامی اعصار. حقانیتی که اگر حداقل در دانشگاه های خودمان مجالش فراهم گردد عقلاً قابل اثبات است.

پر واضح است که نگارنده قصد انکار مطلق تأثیر تمایزات فرهنگی بر علوم انسانی را ندارد ولی معتقد است در نظر گرفتن این تمایزات به تنهایی و ضرورتاً نمی تواند علوم انسانی را به سر منزل مقصود برساند. سرمنزلی که همانا دستیابی به حقیقت یا نزدیکترین پاسخ به آن در حوزه های مختلف علمی مرتبط با انسان است. و درست از همین جاست که اختلافات اصلی ما با غرب در حوزه علوم انسانی آغاز می شود. در واقع اختلافاتی که به غلط در بومی و غیر بومی بودن علوم انسانی جستجو می شود را باید در مبادی و مقاصد این علوم جستجو نمود.

منظور از مبادی علوم انسانی، پارادایم معرفت شناختی حاکم بر آن و منظور از مقاصدش نیز نحوه نگرش به غایت علم می باشد. این دو موضوع و موضوعاتی بنیادین از این دست هستند که چارچوب کلی ماهیت علوم انسانی غرب را شکل داده اند. ریشه های چارچوب ماهوی مذکور را می توان در نظریات فلاسفه ای مانند بیکن و دکارت جستجو نمود. پس از تحولاتی که در قرن شانزدهم میلادی توسط این دو نفر در مبادی و مقاصد علمی غرب صورت گرفت ماهیت علم نزد غرب به کلی متحول شد. قبل از بیکن اکابر بشر، علم را در خدمت حقیقت گرفته بودند نه در خدمت قدرت و توانایی و به همین دلیل علم قداست داشت، یعنی حقیقتی مقدس و ما فوق منافع انسان و امور مادی بود. ولی بیکن نظریه علم معطوف به قدرت را مطرح نمود و مقصد نهایی علم را تسلط بر ماده و طبیعت بیان کرد.² این در حالی است که علم در اسلام معطوف به حقیقت است و لذا تعلیم و تعلم در اسلام امری مقدس می باشد.

دکارت نیز به نوبه خود تأثیرات عمیقی در ماهیت علوم جدید بر جای گذاشت. هرچند وی قصد داشت تا بر شک گرایی معرفتی خود غلبه یابد ولی ره آورد معرفت شناسی متزلزل وی برای غرب چیزی جز شک و تردید مشدّد نبود. لذا نحوه نگرش غرب به مقولات بسیار بنیادینی مانند حقیقت، رابطه حقیقت با علم و دانش، امکان دست یابی به حقیقت و ابزار این دست یابی به کلی با نظام علمی اسلامی متفاوت است و پرواضح است که نظام های معرفت شناختی متفاوت، هستی شناسی ها، انسان شناسی ها، روش شناسی ها و نهایتاً منظومه های علمی متفاوتی را پدید می آورند. علوم انسانیِ بر مبنای یک معرفت شناسی نسبی گرا و یا شک گرا مسلماً با علوم انسانیِ بر مبنای معرفت شناسی واقع گرا تفاوت ماهوی خواهد داشت و همچنین است تفاوت علوم انسانی بر مبنای دو جهان بینی الهی و مادی و دو انسان شناسی اسلامی و اومانیستی و ... .

الغرض؛ تفاوت اصلی علوم انسانی غربی را با آنچه باید باشد می بایست در بنیادهای شکل دهنده ماهیت فعلی آن جستجو نمود و نه در تمایزات فرهنگی ما با غرب. آنچه بسیار قبل تر و بیشتر از تمایزات فرهنگی بر ماهیت علوم انسانی تأثیر گذار است؛ همین اختلاف در نحوه نگرش به غایت علم در کنار اختلافات عمیق و مبنایی معرفت شناختی است. اینگونه مفاهیم بنیادین، به هیچ وجه ارتباطی با تفاوت های فرهنگی ما با غرب ندارند لیکن بلاشک تحت تأثیر بسیار عمیق و گسترده عقلانیت دینی و مذهبی ما هستند که به اعتقاد ما دین خاتم و مذهب بر حق است و راه و رسم صحیح زندگی فردی و اجتماعی انسان می باشد. به عنوان مثال در یک پارادایم علمی اسلامی در اکثر علوم انسانی - به جز علوم صرفاً عقلی - مفهوم «وحی» به عنوان مهمترین منبع معرفتی مطرح است. حتی نحوه نگاه ما به عقل نیز با بسیاری از مکاتب غربی مانند پوزیتیویسم که منابع معرفتی را محصور در حواس پنجگانه می داند متفاوت می باشد. از جهت دیگر عقل در اسلام بر خلاف غرب، عقل ابزاری صرفاً معطوف به ماده نیست. همین تفاوت ها تا اعماق جهانبینی، ‌هستی شناسی،‌ انسان شناسی و حتی  علم شناسی و روش شناسی ما امتداد یافته است. ولی فرهنگ در خصوص این موضوعات اساسی که سمت و سوی یک منظومه علمی را مشخص می نمایند، اصلاً ادعایی ندارد که تأثیری داشته باشد.

ممکن است گفته شود و به کرات هم گفته شده با توجه به اینکه مفهوم بومی بودن ریشه در فرهنگ و تمایزات فرهنگی جوامع دارد و یکی از عناصر متشکله فرهنگ بی تردید دین و مذهب است پس اگر ما بنای بازنگری در علوم انسانیمان را بر مبنای بومی بودن قرار دهیم، حق اسلام را نیز اداء نموده ایم. این سخن به هیچ عنوان پذیرفته نیست چرا که در این صورت نقش اسلام را از فصل افتراق اصلی علوم انسانی متداول با علوم انسانی مطلوب به نقشی حداقلی به عنوان تنها یکی از عناصر فرهنگ بومی تنزل داده ایم. تازه آن هم اگر با عناصر دیگر فرهنگی مان تزاحم و تضادی نداشته باشد که البته بعضاً دارد. در حالی که هیچ یک از عناصر متشکله فرهنگ ما مانند اسلام منجر به آن اختلافات عمیق و مبنایی که ذکرشان گذشت نمی گردند و اصولاً همان اختلافات مسبب ناکارآمدی علوم انسانی در جامعه امروز ما و حتی جوامع غربی شده اند. علاوه بر این چنانکه ذکرش گذشت تز بومی سازی علوم انسانی برگرفته از یک خاستگاه معرفتی تکثرگراست و حال آنکه اسلامی سازی علوم انسانی بر مبنای اعتقاد به حقانیت علی الاطلاق مبانی اسلامی است.

ضمناً معضل ناکارآمدی علوم انسانی غربی صرفاً دامنگیر جامعه ما نیست و علوم انسانی فعلی درد چندانی از جوامع غربی نیز دوا ننموده است. البته این قلم به هیچ وجه قصد انکار همه دستاوردهای غرب در زمینه علوم انسانی را ندارد ولی از یک نمای کلی، علوم انسانی غربی، انسان غربی را انسان تر که نکرده هیچ؛ بر سرعت سقوط و هبوط وی نیز افزوده است. فلسفه غرب تا کنون چه کمکی به انسان سردرگم و حیران غربی برای شناخت حقایق هستی نموده است؟! روانشناسی غرب به چه اندازه توانسته دانشمندان غربی را با انسان دو ساحتی آشنا نماید؟! جامعه شناسی غربی چقدر در رفع معضلات اجتماعی میان زیر بنا و روبنا و کلا بنای جوامع غربی موفق بوده؟! علوم سیاسی غربی به چه اندازه در جلوگیری از قتل و جنگ و خونریزی در شرق و غرب عالم توفیق یافته؟! الهیات هم که خدا رحمتش کند و ... .

با همه این اوصاف متأسفانه ما حتی در همین ایامی که بحث بازنگری علوم انسانی غربیمان مطرح است نیز به کرات و از زبان و قلم کارشناسان حتی بعضاً مذهبی و انقلابی، این بیان طوطی وار را در رسانه ها می شنویم و می خوانیم که علوم انسانی غربی برای جوامع غربی البته کارآمد بوده است!! جمله کوتاهی که ریشه در ضعف عمیق مبنایی این آقایان و مقهور بودن ایشان در مقابل زرق و برق و جوسازی تبلیغاتی غرب دارد. اصولاً تخفیف و تقلیل مبحث مهم و بسیار حیاتی تحول و بازنگری در علوم انسانی توسط این آقایان نیز از همین روست و این به هیچ عنوان وضع مطلوبی نیست.

توجیه دیگری نیز در راستای نهادینه کردن بومی سازی به جای اسلامی سازی علوم انسانی صورت گرفته است. این توجیه را به وضوح می توان در ده راه کار پیشنهادی برای بازسازی علوم انسانی در بیانیه پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ملاحظه نمود. در بند چهارم این بیانیه چنین پیشنهاد شده است: «تقدم بحث بومی کردن علوم انسانی بر اسلامی کردن علوم با توجه به دسترس پذیرتر بودن، فراگیر بودن و وفاق بیشتر بر موضوع اول.»³ این سخن نیز تنها ظاهری زیباتر و مصلحت آمیزتر ار توجیهات قبلی دارد و تأسف بارتر اینکه از جانب پژوهشگاه حوزه و دانشگاه مطرح شده است. به واقع چرا باید شأن و ارزش نفس علم، در جامعه علمی ما به قدری تنزل یافته باشد که آنچنان پژوهشگاهی اینچنین، حقیقت دانش را فدای تنبلی علمی خود و دیگران نموده، به دسترس پذیرتر بودن بومی سازی علوم انسانی نسبت به اسلامی سازی آن تمسک جوید! آیا تراژیک تر از این کمدی سراغ دارید که صاحب عزای اصلی وضعیت اسفناک فعلی برای تحولی بنیادین در علوم انسانی متداول که مبانیش غربی است به غربی ترین براهین قابل تصور مانند احتجاج بر فراگیر بودن و مورد وفاق بودن یک پارادایم فکری استناد نموده و حقیقت علم را اینگونه به مسلخ رأی اکثریت ببرد! آیا این «مغالطه توسل به کثرت»، خود از محصولات فکری و علمی ناقصه الخلقه وضعیت ناگوار فعلی علوم انسانی نمی باشد! این راهکاریست که توسط پیش قراولان علمی ما برای تحول در علوم انسانی پیشنهاد شده است.

اگر ژنرال های علمی ما بخواهند اینگونه منفعلانه و از موضع ضعف به وضع حاضر بنگرند، محال است بتوانند به آن حرکت عظیم مورد نیاز علوم انسانی توفیق یابند. حرکت عظیمی که به واقع نیازمند تلاشی انقلاب گونه است و به طور قطع اگر مخلصانه انجام گیرد ثواب جهاد خواهد داشت.

پی نوشت:
1. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی،2/11/1385

2. دژاکام، علی. 1384. تفکر فلسفی غرب از منظر استاد مطهری. قم. نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، چاپ اول. ص 151.

3. «در بیانیه پژوهشگاه حوزه و دانشگاه مطرح شد؛ ده راه کار پیشنهادی برای بازسازی علوم انسانی». روزنامه کیهان. 28/7/1388. شماره 19490.
+ صفحه پرونده تحول در علوم انسانی در وبلاگ بنده 

دوران پیاده نظام دانشجویی سر آمده!

غالبا اینگونه تصور می شود که ماجرای سوء استفاده برخی از احزاب از بعضی دانشجویان جهت نیل به اهداف مشروع و نامشروع سیاسی شان به سال های دولت اصلاحات و فضای بـــاز! سیاسی که به برکت سیاست های بی چارچوب آقای خاتمی تجربه کردیم باز می گردد. لیکن این تصوری اشتباه و ناشی از ضعف حافظه تاریخی ماست.
مسن ترها خوب به خاطر می آورند زمانی را که دانشگاه های ما به سنگری برای مبارزه مسلحانه با انقلاب نوپامان بدل شده بود تا جایی که گروهکها و منافقین موجب تعطیلی دانشگاه ها گردیدند. مسلما نمی توان گفت کسانی که در آن جریانات سال های اول انقلاب سردمداران این انحرافات بودند با کسانی که ملعبه قرار گرفته بودند کیفیتا به یک اندازه مقصر بوده اند. مسئله آنجا ابعاد کریه تری می یابد که بدانیم از نظر کمی نیز این سردمداران بسیار کمتر از پیروان آن انحرافات بوده اند. به عبارت دیگر و همیشه؛ در جریان یارگیری های دانشجویی برای جریانات و احزاب سیاسی-فکری، تعداد معدودی دانشجو یا دانشجوی سابق منفعت طلب که با آن جریانات و احزاب پیوند ارگانیک دارند، تعداد زیادی دانشجوی کم اطلاع و پراکنده را در جهت اهداف و امیال حزب یا جریان متبوع خود سازمان می دهند. این قاعده در سال های اخیر هم به انحاء مختلف تکرار شده است.
به طور کلی دوران دانشجویی هر فرد با شاخصه هایی گره خورده است که محیطی مناسب برای اینگونه سوء استفاده ها فراهم می آورد. از آن جمله می توان به احساس استقلال فکری و اجتماعی که فرد با دانشجو شدن در خود حس می نماید اشاره نمود یا این واقعیت نه چندان دلچسب که این دوره معمولا با انفجار احساسات همراه است یا تمایل شدیدی که هر انسان در این مقطع سنی به ایفای نقش در کارهای گروهی در خود مشاهده می کند و از همه مهمتر احساس اعتماد به نفسی برای اظهارنظر در مورد هر کس و هر چیز و به تبع آن گرایش به تفکر همواره انتقادی که فی نفسه چیز بدی نیست ولی گاهی آنقدر غلیظ می شود که موجب تبدیل اعتراض به یک ارزش بنیادین می گردد. همه این مولفه ها اگر در جای خود و به اندازه و بطور صحیح استفاده شوند ابزار پیشرفت دانشجویان را فراهم می آورند ولی در غیر این صورت می توانند بستری باشند برای سوء استفاده کسانی که می خواهند نظرات و ایده های خود را به نام دانشجو و دانشگاه ترویج کنند.
البته پیدایش جریان پیاده نظام پروری در دانشگاه ها را نمی توان فقط به گردن این خصیصه ها انداخت بلکه شاید بیش از این مسائل، اوضاع اجتماعی سال هایی که یارگیری های مذکور کلید خوردند و سوء استفاده جریانات سیاسی و فکری نابهنجار از این اوضاع، موجب شد تا برخی دانشجوها به دام انها افتند. توضیح اینکه قبل از روی کار آمدن آقای خاتمی و بــــاز!ندگی فضای سیاسی کشور، به دلیل مشکلات فراوان اقتصادی- سیاسی که حتی با هشت سال سازندگی! دولت آقای هاشمی، هنوز هم حل نشده باقی مانده بود، نوعی نارضایتی همه گیر در قشر دانشجو شکل گرفت که فضای دانشگاه ها را جهت پیاده نظام پروری در جهت اهداف هر گونه تفکر انتقادی سازنده یا مخرب مساعد ساخت.
هر چند در آن سال ها دولت سازندگی با مشکلات فراوان مانند استان های مخروبه و جنگ زده، جو امنیتی ناشی از اوضاع پس از جنگ، تحریم های کمرشکن اقتصادی و ... مواجه بود ولی نمی توان تاثیر سوء اشتباهات فاحش فرهنگی، اقتصادی و سیاسی این دولت را در ناهنجاری هایی که تنها یکی شان در دانشگاه ها نمود پیدا کرد نادیده گرفت. البته این سوء تاثیر تا آن زمان در حد فراهم کردن بستر این ناهنجاری ها محدود بود و آن دستی که به این انبار باروت جرقه زد دست سردمداران جریانی بود که در انتخابات سال 76 بهترین بهره را از این نارضایتی های دانشجویی برد و بیشترین سوء استفاده را نیز انجام داد. سال های آخر دولت آقای هاشمی فضای دانشگاه ها به نحوی با نارضایتی پیوند خورده بود که بسیاری از دانشجویان مذهبی نیز از وضعیت موجود ابراز ناراحتی می کردند و حلقه تنگ نیروهای سیاسی متدین نیز به این انتقادِ از خود دامن می زد و از جهت دیگر ابراز این انتقادات در آن فضای امنیتی که شاید میزانی از آن لاجرم بود نیز عواقب سختی در پی داشت. اینگونه بود که شعارهای آقای خاتمی با استقبال گسترده دانشجویی مواجه شد. بالاخره ایشان روحانی هم بود و عضو مجمع روحانیونی که زمانی یاران نزدیک امام(ره) بودند. حتی کسانی که از نظر اعتقادی با دگراندیشی های اصلاح طلبان جمع نمی شدند نیز با این قبیل توجیه ها، انرژی فرو خفته خود را جهت اصلاح! وضع موجود آزاد می کردند. این قشر از دانشجوها که از نظر کمی اکثریت قابل توجه فعالان سیاسی معترض به وضع موجودِ دانشگاه ها را تشکیل می دادند پس از بُُر خوردن در تشکل های سیاسی همسو با احزاب و جریانات منتقد، بیشترین کمک را به آقای خاتمی برای کسب کرسی ریاست جمهوری نمودند. چرا که هم پیالگان تفکرات اعوجاجی و التقاطی اصلاح طلبها در میان دانشجو ها همیشه در اقلیت بوده اند و به تنهایی کاری از دستشان بر نیامده است(و دقیقا به دلیل همین در اقلیت بودن است که ما در تشکلی افراطی مانند دفتر تحکیم هم شاهد انشعاب های اعتقادی بوده ایم).
متاسفانه اکثر دانشجویانی که از نظر اعتقادی اشتراک چندانی با دولت مردان اصلاحات و هواداران و منتسبین به آنها نداشتند شاید به این دلیل که کار تشکیلاتی با همه فوایدش، به طور معمول ایجاد تعصب و اینرسی فکری می کند، حتی پس از دیدن بی حرمتی ها و اجحاف هایی که در حق دین و مقدسات در آن دوران صورت گرفت نیز از مواضع سیاسی خود کوتاه نیامدند. مواضعی که بیشتر مواضع لیدرهای خارج از دانشگاه بود که توسط نوچه هاشان (مسئولین تشکل های افراطی) به قاطبه دانشجویان منتقد و کم اطلاع- اگر نگوییم بی اطلاع دیکته می شد، تا مواضع خود داشجویان. هرچند این مواضع در ابتدا و معمولا نه اعتقادی بود و نه از آن خود این دانشجویان ولی متاسفانه و اندک اندک جو به شدت سیاست زده دوران اصلاحات دنیایی وارونه را شکل داد که در آن سیاست راهنمای دیانت گردید و مواضعی اعتقادی و در تقابل با اسلام را برای بسیاری از پیاده نظام های دانشجویی و بعضا هم غیر دانشجویی اصلاح طلبان  به دنبال آورد.
خوشبختانه سالهایی که بر ما گذشت و تندروی های روزافزونی که به خیال فاصله گرفتن ملت ایران از آرمانهای اسلامی خود در قالب عبور از ارزشهای دینی – سیاسی مطرح شد از باب عدو شود سبب خیر ... از طرفی و از طرف دیگر تلاش روشنگران عرصه اندیشه و سیاست در راستای اثبات این واقعیت مهم که دگراندیشی ها و کج روی های سیاسی اکثر جریانات به اصطلاح اصلاح طلب، ریشه در اعوجاج های دینی آنها دارد، موجب شده است تا اکنون دیگر آن فضای غبارآلود اعتقادی و سیاسی وجود نداشته باشد و مرزبندی حرف هایی از جنس شعارهای سیاسی آقای خاتمی و بیشتر و مهمتر از آن، افاضات! معرفت شناسانه، فیلسوفانه و متکلمانه اطرافیان و طرفداران ایشان با آنچه متدینین جامعه در دانشگاه و خارج از آن در پی آن هستند روشن و واضح گردد. دیگر نمی توان حتی با حرف هایی دو پهلو از جنس فرمایشات آقای موسوی یکی به نعل اعتقادات و تمایلات مذهبی مردم زد و یکی به میخ تندروی ها و دگر اندیشی های هم حزبی ها. اکنون دیگر هر که اندک بینشی داشته باشد در بازار سیاست، سره را از ناسره تشخیص تواند داد، دیگر به سختی می توان دانشجو را آلت دست قرار داد، دیگر دوران شعبان بی مخ بازی های 18 تیری گذشته، دیگر نمی شود به نام دانشجو به مقدسات توهین کرد.
البته به شرط آن که همان اندک بینش وجود داشته باشد.

توسعه بومی یا توسعه غربی، مسئله این است!

رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در سخنرانی های اخیر خود بعد از نامیدن دهه ی چهارم انقلاب اسلامی به «دهه ی پیشرفت و عدالت» در فرصتهای مختلف به تبیین شاخصه های این هدف و مسیر نیل به آن پرداخته اند. در این میان جمع های دانشگاهی و دیدارهای دانشجویی سهم عمده بیانات معظم له را در این خصوص به خود اختصاص داده است. مقام معظم رهبری در دیدار با دانشگاهیان دانشگاه فردوسی مشهد، یزد، شیراز و اخیرا در دانشگاه کردستان در همین رابطه مطالب بسیار مهمی بیان نموده اند.
نظریه پردازی برای دولت اسلامی، تبیین تفاوت های جهانبینی اسلام و غرب و لزوم بازتعریف الگوی توسعه اسلامی و تشریح شاخصه های الگوی غربی پیشرفت و تناقضات آن با اسلام و ... از اهم مواردی است که ایشان در این دیدارها به بسط و شرح آنها پرداخته اند.
نکته کلیدی و مهمی که رهبری در دیدار اخیر با دانشگاهیان کردستان بر آن تاکید نمودند و موضوع این نوشته است تبیین مختصات و الزامات الگوی حقیقی پیشرفت است. نکات بسیار دقیقی که ایشان در تشریح مرزبندی مفهوم پیشرفت از منظر دو جهانبینی مادی و الهی بیان نمودند برای تحلیل آنچه بر سر جامعه ما، علی الخصوص اقتصاد ما آمده و جهت ترسیم مدل و الگوی اسلامی، ملی و بومی پیشرفت بسیار راه گشاست. همانگونه که حضرت آقا فرموده اند مفهوم حقیقی پیشرفت با مفهوم رایج غربی آن تفاوت ماهوی دارد. این همان تفاوت بنیادین و بسیار مهمی است که سالهاست در سطح کلان مدیریت کشور ما مغفول مانده و متاسفانه موجب خسارات عدیده فرهنگی، سیاسی و اقتصادی شده است. از خاطر نبرده ایم دوران سلطه تکنوکراتیزم بر دولت سازندگی و نیز دوران استیلای تفکر اقتصاد و سیاست بشدت باز! بر دولت اصلاحات را که تحت تاثیر موج جهانی شدن - به مثابه پیچ و مهره قرار گرفتن کشورهای پیرامونی برای حرکت روبه جلوی ماشین سرمایه کشورهای مرکز - ما را به قهقرای تجمل زدگی، مصرف گرایی و فاصله گرفتن از الگوی حقیقی پیشرفت سوق دادند. الگویی که در آن همانگونه که آقا اشاره فرمودند انسان را دو  ساحتی ببینند، نه به عنوان یک موجود صرفا مادی؛ الگویی که در آن شرایط تاریخی، جغرافیایی، سیاسی – انسانی و فرهنگی مان لحاظ شده باشد؛ الگویی که نه بر مبنای معرفتیِ ملحدانه و تکثرگرایانه و اخلاقیِ مبتذلانه ی غرب بلکه بر مبنای اعتقادی، توحیدی و اخلاقی، الهی شکل گرفته باشد؛ الگویی که در آن افزایش درآمد ناخالص ملی در کنار بی عدالتی و فاصله طبقاتی فاحش شاخص پیشرفت تلقی نشود؛ الگویی که در آن رابطه اقتصادی – سیاسی با کشورهای بزرگ، حتی به قیمت ذلالت و خدشه به استقلال، پیشرفت به حساب نیاید و الگویی که اگر از مدل توسعه غربی بهره ای هم می برد، فقط آنچه با اعتقادات بر حق اسلامی مان مانعه الجمع نیست را وام بگیرد.
متاسفانه در سالهایی که از انقلاب اسلامی پشت سر گذاشته ایم، محافل علمی ما علی الخصوص در زمینه علوم انسانی فاقد پتانسیل لازم برای طرح ریزی چنین الگوی بومی و ارزشی از پیشرفت و توسعه و نظریه پردازی و تولید علم مورد نیاز در این زمینه ها بوده اند. شاید یکی از مهمترین دلایل این فقدان عدم وقوع انقلاب فرهنگی حقیقی، آنگونه که مورد نیاز حوزه علوم انسانی دانشگاهی ماست، باشد. آخر چگونه می توان از دانشگاه هایی که در کلاسهای رشته هایی اساسی و مهمش مانند علوم سیاسی، اقتصاد، جامعه شناسی و ... فقط و فقط ترجمه هایی بدون حتی اندکی خلاقیت از آراء و نظریات متفکران غربی تدریس می شود، انتظار ارائه الگوی پیشرفت بومی و ارزشی داشت. در دانشگاه هایی که سیر ممالک توسعه نیافته در مسیر جهانی شدن به سوی مدل توسعه یافتگی غربی، همواره سیری جبری و گریزناپذیر تلقی می شود؛ در دانشگاه هایی که اساتیدش همراستا با تاکتیک  مزورانه غرب درمورد ارزشگذاری غربی بر مفهوم توسعه، تقسیم کشورها به توسعه یافته، در حال توسعه و توسعه نیافته را وحی منزل می دانند؛ در دانشگاه هایی که حتی گاهی برخی دانشجویانش آنقدر از مرحله پرت می افتند که همصدا با میرزا ملکم های زمانه، دم از همرنگ شدن فرهنگمان با غرب برای حرکت به سوی توسعه یافتگی می زنند، در این دانشگاه ها نمی توان حتی به این راحتی ها از الگوی توسعه و پیشرفت بومی حرف زد، چه رسد به اینکه بخواهیم این الگو را طرح ریزی کنیم.
و چه بجا مقام معظم رهبری در فرمایشاتشان به این نکته مبنایی اشاره نموده اند که «تولید علم» از الزامات گفتمان جدید پیشرفت است و اینکه فرموده اند «باید شتاب حرکت علمی خود را در همه عرصه ها هر چه بیشتر افزایش دهیم و با نظریه پردازی در علوم مختلف از جمله علوم انسانی، به دانش بشری بیافزاییم و لازم است توجه به تولید علم در تبیین الگوی پیشرفت ملی مورد توجه کامل باشد». البته تاکید ایشان بر حل مشکلات علوم انسانی بارها در سخنان معظم له تکرار شده ولی متاسفانه یا گوش شنوایی برای شنیدن فرامین ایشان در میان مجریان امر نبوده است و یا دست توانایی برای برداشتن این وزنه سنگین از سر راه تولید علم بومی در کشور.
با توجه به آنچه که گفته شد و برهه ای از زمان که در آن قرار داریم و به انتخابات دهم نزدیک می شویم شایسته است اقشار مختلف جامعه علی الخصوص ما دانشجویان که همواره در نتیجه انتخابات مؤثر بوده ایم، بیش از پیش در فرمایشات مقام معظم رهبری تامل و تعمق نمایم و آنرا منهاج راه قرار دهیم. باید دقت کنیم و ببینیم شعارهای کاندیدا ها و مهمتر از آن عملکرد گذشته شان در زمینه های اقتصادی، سیاسی و علمی چه نسبتی با فرمایشات ایشان دارد. به امید اینکه رئیس جمهور آینده هر چه بیشتر در پیروی از خط مشی های مدبرانه معظم له کوشا باشد.
باشد که دیگر مانند آنچه در برخی دوره های گذشته رخ داد ندای هل من ناصر ایشان بدون لبیک نماند.

تکذیبیه!

حمایت دانشجویان دانشگاه آزاد از جاسبی دروغ محض است

چندی پیش همزمان با حضور معاونت هماهنگی دانشگاه آزاد، بیانیه ای تحت عنوان "بیانیه تشکلهای دانشجویی و هیئت های مذهبی دانشگاههای آزاد استان خوزستان" منتشر گردید؛ این بیانیه هر چند مورد استقبال هیچ یک از رسانه های خبری به جز دو رسانه وابسته به مسئولین دانشگاه آزاد-آنا و ایسکانیوز- قرار نگرفت اما بر خود فرض می دانیم جهت تنویر افکار عمومی و همچنین رفع اتهام از خود و حمایت از برادران و خواهرانمان که در دانشگاه ازاد مشغول به تحصیل می باشند و اعلام برائتی که متاسفانه به جهت فضای اختناق و فشارهای شدید سیاسی از یک سو و برخوردهای ضربتی انضباطی با دانشجویان عدالتجو از سوی دیگر برایشان مقدور نیست را اعلام کرده و نکات زیر را به گوش مردم بیدار جمهوری اسلامی ایران برسانیم:

طی پیگیری های به عمل آمده، مشخص گردید که هیچکدام از تشکل های فعال و دارای عقبه دانشجویی که حقیقتا نمایندگی دانشجویان این دانشگاه ها را به عهده دارند -هرچند که تعدادشان محدود است- از وجود چنین بیانیه ای خبر نداشته و طبیعتا جزو امضاکنندگان آن نبوده اند.

این درحالی است که این قبیل بیانیه ها که نمونه های مشابه آن در دیگر استان ها به چشم می خورد و نشان از یک سناریوی منسجم و سازمان یافته دارد و قصدی جز ایجاد فضای صرفاً سیاه نمایی و شانتاژکاری برای آن نمی توان متصور بود. گویا این نوع اقدامهای  فریبکارانه، شیوه های معمول دانشگاه آزاد می باشد زیرا که ما قبل از این هم  چندین بار شاهد نامه هایی با عناوین و امضاهای مجعول و همچنین حضور مرتبطان این دانشگاه  در برنامه های نقد با عنوان دانشجو بوده ایم، افرادی که بواسطه همین خوش خدمتی ها! به پست های ریاست و معاونت در واحدهای این دانشگاه رسیده اند!(همچنین)  عده ای پیاده نظام مکاران عرصه سیاست که غالباً در لباس مسئولین صرفاً گمارده شده در دانشگاه آزاد ظاهر می شوند و در مواجهه با مسئله درخواست نظارت بر عملکرد این مجموعه و پاسخگویی ریاست عالیه! این دانشگاه و رسیدگی به ابهامات و تناقضات و بعضاً تخلفاتی که به گوش می رسد، ساده لوحانه، کورکورانه و به هر نحو ممکن سعی بر القای حمایت کارکنان، دانشجویان و خانواده های آنها از این مدیریت سراسر سوال و ابهام را دارند. در حالی که ناگفته پیدا است که افراد مذکور این راه را جز به عبث نپیموده و جز روسیاهی خود چیزی را افزایش نمی دهند.
ما معتقدیم که دانشجویان دانشگاه های آزاد در استان خوزستان به عنوان فرزندان این ملت و برادران و خواهران حقیقی ما که از فرصت تحصیل در این دانشگاه استفاده می نمایند، همدل و همگام با همسنگران خود در پنج اتحادیه بزرگ دانشجویان در سراسر کشور به جهت بر آوردن و به صحنه کشاندن مقوله عدالت یکصدا و متحد خواهان شفاف سازی در خصوص وضعیت این دانشگاه هستند و سکوت امروزشان نیز به دلیل فضای خفقان، تاریک و ظلمانی حاکم بر این دانشگاه و همچنین عدم احساس امنیت به دلیل عملکرد ضعیف قوه قضائیه می باشد،چرا که امروز در نمونه ای فراگیر همه ما ماجرای تاسف آور و ننگین خانواده آقای هادوی و همچنین دانشجویانی که مورد شکایت دانشگاه آزاد قرار گرفتند را در خاطر داریم.
در پایان ما اعضای تشکل های دانشجویی استان خوزستان ضمن گرامیداشت ایام ا... دهه فجر و طی شدن سه دهه همراه با اقتدار از عمر با شکوه این انقلاب، با بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام روح ا...(ره) تجدید بیعت نموده و عمل به فرموده های ایشان و نهایت تلاش جهت تحقق عدالت را بر یکایک خود فرض دانسته و اعلام می داریم که تا نابودی و محو کامل تمامی جرثو مه های ضربه زننده به حقیقت انقلاب لحظه ای عقب نشینی نخواهیم کرد.

والسلام علیکم و رحمه ا... و برکاته

·     انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه شهید چمران اهواز
·     انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز
·     بسیج دانشجویی دانشگاه شهید چمران اهواز
·     انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر
·     بسیج دانشجویی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر
·     بسیج دانشجویی دانشگاه پیام نور واحد اهواز
·     بسیج دانشجویی دانشکاه صنعت  نفت اهواز
پی نوشت:
+ لینک خبر در شبکه خبر دانشجو.
+ لینک خبر در وبلاگ یکی از بچه های دانشگاه ازاد اهواز.