امان از تظاهر به دانایی!
متن کوتاهی است که به عنوان زندگی نامه خودنوشته شهید بزرگوار سید مرتضی آوینی در اینترنت وجود دارد. این یادداشت به قدری برای شخص بنده تاثیر گذار بوده که آنرا مدتهاست در ستون "یک جرعه آفتاب" وبلاگم نگاه داشته ام و دلم نمی آید یادداشت دیگری را جایگزینش کنم. نوشته سید مرتضی به نوعی وصف حال و نقد احوال خود بنده نیز بوده و همچنان هم هست!
شهید آوینی در بخشی از یادداشت مذکور چنین می نویسد:
تصورنکنید که من با زندگی به سبک وسیاق متظاهران به روشنفکـــری ناآشنا هستم.
خیر من ازیک «راه طی شده» باشماحرف میزنم.
من هم سالهای سال دریکی از دانشکده های هنری درس خوانده ام، به شب های شعر و گالری های نقاشی رفته ام، موسیقی کلاسیک گوش داده ام، و ساعتها ازوقتم را به مباحثات بیهوده درباره چیزهایی که نمی دانستم گذارنده ام. من هم سال ها باجلوه فروشی و تظاهر به دانایی بسیار زیسته ام، ریش پروفسوری وسبیل نیچه ای گذاشتم و کتاب «انسان تک ساحتی» هربرت مارکوز را _بی آنکه آن زمان خوانده باشم اش_ طوری دست گرفته ام که دیگران جلد آن را ببیند و پیش خودشان بگویند: «عجب، فلانی چه کتابهایی میخواند، معلوم است که خیلی می فهمد!»
اما بعدخوشبختانه زندگی مرا به راهی کشانده است که ناچارشده ام رودربایستی را نخست باخودم و سپس بادیگران کنار بگذارم و عمیقا بپذیرم که «تظاهر به دانایی» هرگز جایگزین «دانایی» نمی شود، و حتی بالاتر، دانایی نیز با «تحصیل فلسفه» حاصل نمی آید؛ باید در جست و جوی حقیقت بود و این متاعی است که هرکس به راستی طالبش باشد آن را خواهد یافت، و در نزد خویش نیز خواهد یافت.
و حالا از یک راه طی شده باشما حرف می زنم. دارای فوق لیسانس معماری از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران هستم. اما کاری که اکنون انجام می دهم نباید با تحصیلاتم مربوط دانست.
حقیر هرچه آموخته ام ازخارج دانشگاه است. بنده بایقین کامل می گویم که تخصص حقیقی درسایه تعهد اسلامی به دست می آید و لاغیر!
قبل از انقلاب بنده فیلم نمی ساخته ام اگرچه با سینما آشنایی داشتم. اشتغال اساسی حقیر قبل از انقلاب در ادبیات بوده است. اگرچه چیزی -اعم ازکتاب یامقاله- به چاپ نرسانده ام. باشروع انقلاب حقیر تمام نوشته های خویش را اعم از تراوشات فلسفی، داستان های کوتاه، اشعار و ... در چند گونی ریختم و سوزاندم و تصمیم گرفتم که دیگر چیزی که «حدیث نفس» باشد ننویسم و دیگر از خودم سخنی به میان نیاورم.
از قضا همین دیروز تو سرم متن فوق الذکر شهید آوینی رو مرور می کردم.
دیروز یک کلاس برامون گذاشته بودند از طرف سازمان متبوعمون...
استاد، دکتری بود که قبلا هم برای همکارها کلاس دیگری رو ارائه کرده بود و من شرکت نکرده بودم ولی رفقا خیلی کیفور شده بودند از گستره وسیع علوم مورد اشراف ایشون.
سر این کلاس اخیر هم مدام از کتابهاش رفرنس میداد و از حوزه های علمی متفاوت و حتی متباین مثال می آورد!
از امورات اجرایی محل بحث اصلی کلاس مدام به حقوق، فقه، فلسفه، کلام، زبان های خارجه، فلسفه اسلامی، تاریخ و و و می رفت و بر می گشت و ظاهرا در خیلی از این علوم صاحب نظر بود و مکتوباتی هم داشت.
دائم از کارهای بزرگی که در کشور کرده بود یاد می کرد و من به این فکر می کردم که چنین کسی با این همه تخصص چرا شده این!!
یک استاد دوره گرد که تو سازمانها و ادارات دولتی می گرده و کلاسهای یکی دو روزه برگزار می کنه!
من چندان گوش نمی دادم تا اینکه حین یکی از لافهای خیلی بزرگش، یک گاف خیلی بزرگ داد!
تذکر دادم که استاد اینکه اینجوری نیست و اونجوریه!
پیچوند و گذشت!
حرف فلسفه غرب شد و چه سخن فرسایی هایی! که نکرد تا اینکه اسم کتاب ویتگنشتاین رو اشتباه گفت، متعرض شدم که استاد این نبوده و این دو بوده!
حرف از جبر و اختیار شد، بل امر بین الامرین منقول از امام صادق ع رو زیر سوال برد گفتم این حدیثه! چرا چنین می گی؟! گفت بحث علمی بکنید! گفتم خوب این یک بحث کلامیه و نمیشه نصوص دینی رو نادیده گرفت!
باز پیچوند و چرت و پرت تحویل داد!
باز یه خالی دیگه بست جوابشو دادم ضایع شد!
به جای پارادوکس از کلمه پارادایم استفاده کرد باز ایراد گرفتم شروع کرد بی ربط بافتن. یکی از رفقا ازش سوالی پرسید باز جواب نداد.
اصولا یک جواب درست حسابی به هیچ کس نداد.
مدام به سایتش ارجاع می داد و در جواب یکی از اشکالهام مشخصا گفت من سایتم ۱۲۰ هزار بازدیدکننده داره!
نگاه کردم دیدم دو تا وبلاگ درپیت داره که بخش نمایش آمار هم ندارند.
موقع تدریس هم اونقدر قلنبه سلنبه حرف می زد و کلمات انگلیسی به کار می برد و یک بحث ساده رو ثقیل مطرح می کرد که کارمندهای خسته از یک روز کاری اصلا نمی فهمیدند چی می گه که بخوان انقلتی بیارند.
خلاصه خسته تون نکنم معلومم شد طرف شوت شوته!
شوت ها!!
حالا بنده که معلوماتم اینقدر ناقص و کچل و درب و داغونه و از موضوعاتی مثل فلسفه و کلام هم جز اسمی و قمپزی بیشتر سر در نمیارم با یه ذره دقت شوت بودنش رو فهمیدم ولی رفقای همکار که اصلا گذرشون به این اسامی و قمپزها هم نیفتاده بود واقعا باورشون شده بود که ایشون خیلی بارشه!
یاد جمله حکیمانه سید مرتضی افتادم که "تظاهر به دانایی هیچگاه جای دانایی را نمی گیرد!"
چنین حسی رو بارها سر کلاسهای مقطع ارشد یا در مباحثات مجازی یا حقیقی با رفقای علوم انسانی خوانده تجربه کرده ام.
متاسفانه تظاهر به دانایی که خودم هم کمابیش بهش مبتلا هستم به یک اپیدمی در جامعه به ظاهر نخبگانی و روشنفکری ما تبدیل شده که البته محدود به اینها هم نیست ولی در میان این قشر بیشتر از بقیه جامعه دیده می شه.
